คำตอบอยู่ที่หมู่บ้าน

ถ้าจะเอ่ยถึง 'เศรษฐกิจชุมชน' ซึ่งเป็นส่วนผสมหนึ่งของแนวคิด 'เศรษฐกิจพอเพียง' ด้วยนั้น ก็คงเลี่ยงที่จะอ่านหนังสือเล่มเล็กๆ เล่มนี้ของ 'คานธี' ไม่ได้ซะล่ะครับ ... 'คำตอบอยู่ที่หมู่บ้าน' แต่ค่อนข้างน่าเสียดายที่ยังไม่เคยมีการแปลฉบับสมบูรณ์ในภาคภาษาไทยเลยนับตั้งแต่ปี พ.ศ. 2524 ที่ฉบับย่อนี้ได้รับพิมพ์เผยแพร่เป็นครั้งแรก

แม้ว่าแนวคิดหลายอย่างที่คานธีนำเสนอไว้ในเอกสารฉบับนี้จะดู 'สุดโต่ง' ในหลายๆ กรณี ซึ่งผมเองก็ไม่เชื่อว่าโลกของเราจะสามารถถอยหลังกลับไปถึงยุคเริ่มต้นการปฏิวัติอุตสาหกรรมกันอีกครั้ง เพื่อที่จะทบทวนและปรับเปลี่ยนกระบวนการคิด ตลอดจนวิถีดำเนินชีวิตให้ถูกต้องมากกว่าที่ผ่านมา ... และยิ่งไม่เชื่อว่า 'สังคมอุดมคติ' อย่างที่คานธีนำเสนอไว้นั้นจะสามารถเกิดขึ้นได้จริง แม้ว่าท่านจะพยายามดำรงตนให้เห็นเป็นตัวอย่างตราบจนวาระสุดท้ายในชีวิตของท่านเองก็ตาม ... เพราะแม้แต่ประเทศอินเดียที่ยังให้ความเคารพนับถือท่านไม่แตกต่างไปจากเมื่อก่อนมากนัก แต่วิถีทางในการพัฒนาประเทศดูจะไม่เหลือร่องรอยใดๆ ที่สอดคล้องกับแนวคิดของคานธีอีกแล้ว !!?? ... แต่นั่นก็ไม่ได้หมายความว่าทุกสิ่งที่คานธีนำเสนอไว้ในหนังสือเล่มนี้จะไม่มีอะไรเลยที่น่าสนใจ หรือไม่มีสิ่งใดที่ควรค่าแก่การศึกษาเลย ... เพราะบางทีนี่อาจจะเป็นเส้นทางรกร้างอีกเส้นทางหนึ่งที่ถูกสังคมมนุษย์ละเลยไปเมื่อสองศตวรรษที่แล้ว

ว่ากันว่า คานธีได้รับอิทธิพลทางความคิดทั้งหมดมาจากหนังสือ 2 เล่ม ซึ่งหนึ่งในนั้นคือ 'ภัควัทคีตา' อันเป็นบทที่เก้าของมรดกทางวัฒนธรรมชิ้นสำคัญคือ 'มหาภารตะ' ส่วนอีกเล่มหนึ่งคือ 'Unto This Last' ของ John Ruskin ซึ่งเป็นหนึ่งใน 'นักคิด' คนสำคัญของอังกฤษผู้วางรากฐานให้กับทฤษฎี 'เศรษฐศาสตร์การเมือง' ที่ผนวกเอา 'กระบวนการด้านเศรษฐกิจ' กับ 'การปกครอง' เข้าด้วยกัน ... และเป็นที่มาของแนวคิด 'เศรษฐกิจชุมชน' ตามที่คานธีนำเสนอเป็นวิถีปฏิบัติไว้ในหนังสือเล่มนี้

 

แต่ดูเหมือน John Ruskin จะไม่ได้ถูกจัดให้อยู่ในทำเนียบของ 'นักเศรษฐศาสตร์' หรือ 'นักปรัชญา' ใดๆ เลย เพราะตัวของ John Ruskin มีความเชี่ยวชาญด้าน 'งานศิลปะ' ซะมากกว่า แต่ก็ดูเหมือนว่าผลงานเขียนของเขาได้สร้างแรงบันดาลใจให้กับ 'ผู้ยิ่งใหญ่' ในหลายๆ แวดวงพอสมควร ... ซึ่งหนึ่งในจำนวนนั้นก็รวมทั้ง Frank Lloyd Wright สถาปนิกผู้ยิ่งยงที่ยึดถือหนังสือเรื่อง The Seven Lamps of Architecture ของ John Ruskin เสมือนหนึ่งเป็น 'คัมภีร์ประจำกาย' มาโดยตลอดด้วย ... ส่วนคานธีก็ถึงกับยกย่องให้ John Ruskin เป็น The Greatest Social Thinker ของเขาอย่างเต็มภาคภูมิเสมอ และยังเคยแปล Unto This Last ของเขาเป็นภาษาฮินดี เพื่อที่จะเผยแผ่แนวคิดของ John Ruskin ให้แพร่หลายออกไปสู่สังคมอินเดียในวงกว้างด้วย

 

John Ruskin เป็นบุคคลที่น่าสนใจใน 'ความหลากหลาย' ของ 'วิธีคิด' อย่าง 'ศิลปิน' ซึ่งมีผลให้กรอบที่เขาใช้ในการมองสังคมรอบๆ ตัว หรือข้อวิพากษ์ของเขาต่อทฤษฎีของศาสตร์แขนงอื่นๆ มีความแตกต่างไปจากทัศนะของนักวิชาการทั่วๆ ไปพอสมควร จนกระทั่งกลายเป็น 'ต้นแบบ' ที่ช่วยเปิดโลกทัศน์ให้แก่นักคิด หรือนักวิชาการอื่นๆ ในเวลาต่อมา ... เช่นเดียวกับที่สังคมในศตวรรษที่ 21 ก็กำลังได้รับแรงบันดาลใจหลายๆ อย่างจากบรรดา 'นักคิด' ในแวดวงของ 'ศิลปะ' และ 'การออกแบบ' มากขึ้นเรื่อยๆ ...

 

หากจะเปรียบเทียบคานธีเป็นเหรียญที่มี 2 ด้าน เราจะเข้าใจ 'หลักแห่งการครองตน' ของท่านได้ก็ด้วยการทำความเข้าใจกับคำสอนใน 'ภัควัทคีตา' แต่หากเราต้องการเข้าใจแนวคิดเกี่ยวกับ 'การพัฒนาสังคม' ของท่าน เราก็คงต้องเพิ่มชื่อของ 'Unto This Last' เข้าไปเป็นหนึ่งในหนังสือที่จะต้องอ่าน เพื่อศึกษารากเหง้าแห่งแนวคิดของ 'มหาบุรุษแห่งเอเชีย' ผู้นี้ต่อไป :)

 

สำหรับสถาปนิกส่วนใหญ่ที่พอจะรู้กันอยู่แล้วว่า Frank Lloyd Wright ที่ไม่เคยร่ำเรียนมาในสาขาสถาปัตยกรรมศาสตร์ระดับมหาวิทยาลัยเลย (จริงๆ แล้วแกเรียนในสาขาวิศวกรรมศาสตร์ โดยไม่ยอมเรียนจนจบด้วย) แต่ก็เป็นหนึ่งใน 'สถาปนิกผู้ยิ่งใหญ่' ของวงการจนได้นั้น ... หนังสืออย่าง The Seven Lamps of Architecture ก็ดูจะมีมนต์เสน่ห์ให้น่าศึกษาอยู่ไม่น้อยเลยทีเดียว !!! ;)

แต่ตอนนี้ผมขอสลับฉากไปอ่านหนังสือโทนอื่นเป็นการชั่วคราวก่อนละ ... เดี๋ยวมันจะไม่สมดุลย์ ... :D

 

Posted 18th May 2010 by Zhuq!