หลักธรรมที่หลวงปู่กงมา  จิรปุญฺโญ

ถือเป็นแนวทางปฏิบัติและสอนธรรม

เป็นหลักธรรมที่หลวงปู่มั่น  ภูริทตฺโต

ได้วางเอาไว้

หลวงปู่กงมา

ก็จดจำได้อย่างขึ้นใจ

คือธรรม ๑๑ ประการ

ได้แก่

๑.

การปฏิบัติทางใจ

ต้องถือการถ่ายถอนอุปาทาน

เป็นหลัก

๒.

การถ่ายถอนนั้น

ไม่ใช่การถ่ายถอนโดยไม่มีเหตุ

ไม่ใช่ทำเฉย ๆ ให้มันถ่ายถอนเอง

๓.

เหตุแห่งการถ่ายถอนนั้น

ต้องสมเหตุสมผล

เย  ธมฺมา  เหตุปฺปภวา  เตสํ  

เหตํ(หมายเหตุ~เหตุง เครื่องพิมพ์ของผู้โพสต์พิมพ์สระอุไม่ได้)  ตถาคโต

เตสญฺจ  โย  นิโรโธ  จ  เอวํ  วาที  มหาสมโณ

ธรรมทั้งหลายเกิดจากเหตุ

ธรรมทั้งหลายดับไปเพราะเหตุ

พระมหาสมณะมีปกติตรัสอย่างนี้

๔.

เพื่อให้เข้าใจว่า

การถ่ายถอนอุปาทานนั้น

มิใช่มีเหตุและไม่สมควรแก่เหตุ

ต้องสมเหตุสมผล

๕.

เหตุได้แก่

สมมติบัญญัติขึ้น

แล้วหลงตามอาการนั้น

เริ่มต้นด้วยการสมมติตัวของตนก่อน

พอหลงตัวของเราแล้ว

ก็ไปหลงคนอื่น

หลงว่าเราสวยแล้ว

จึงไปหลงผู้อื่นว่าสวย

เมื่อหลงตัวของตัวและผู้อื่นแล้ว

ก็หลงวัตถุข้างนอกจากตัว

กลับกลายเป็น

ราคะ  โทสะ  โมหะ

๖.

แก้เหตุ

ต้องพิจารณากรรมฐาน ๕

คือ  ผม  ขน  เล็บ  ฟัน  หนัง

ด้วยสามารถแห่งกำลังของสมาธิ

เมื่อสมาธิชั้นต่ำ

การพิจารณาก็เป็นญาณชั้นต่ำ

เมื่อเป็นสมาธิชั้นสูง

การพิจารณาก็เป็นญาณชั้นสูง

แต่อยู่ในกรรมฐาน ๕

๗.

การสมเหตุสมผล

คือคันที่ไหนก็ต้องเกาที่นั่น

จึงจะหายคัน

คนติดกรรมฐาน ๕

หมายถึงหลงหนังเป็นที่สุด

เรียกว่าหลงกันตรงนี้

ถ้าไม่มีหนังคงจะวิ่งกันแทบตาย

เมื่อหลงกันที่นี่

ก็ต้องแก้กันที่นี่

คือเมื่อกำลังสมาธิพอแล้ว

พิจารณาก็เห็นความจริง

เกิดความเบื่อหน่าย

เป็นวิปัสสนาญาณ

๘.

เป็นการเดินตามอริยสัจ

เพราะเป็นการพิจารณาตัวทุกข์

ดังที่พระพุทธองค์ตรัสว่า

ชาติปิทุกข์  ชราปิทุกข์  พยาธิปิทุกข์  มรณัมปิทุกข์

ใครเกิด  ใครแก่  ใครเจ็บ  ใครตาย

กรรมฐาน ๕

เป็นต้น

ปฏิสนธิเกิดมาแล้ว  แก่แล้ว  ตายแล้ว 

จึงได้ชื่อว่า

พิจารณากรรมฐาน ๕

อันเป็นทางพ้นทุกข์

เพราะพิจารณาตัวทุกข์จริง ๆ

๙.

ทุกขสมุทัย  เหตุเกิดทุกข์

เพราะมาหลงกรรมฐาน ๕  

ยึดมั่นจึงเป็นทุกข์

เมื่อพิจารณาละได้

เพราะเห็นตามความเป็นจริง

สมคำว่า

รูปสฺสมึปิ  นิพฺพินฺทติ  

เวทนายปิ  นิพฺพินฺทติ

สญฺญายปิ  นิพฺพินฺทติ

สงฺขาเรปิ  นิพฺพินฺทติ

วิญฺญาณสฺสมึปิ  นิพฺพินฺทติ

เมื่อเบื่อหน่ายในรูป (กรรมฐาน ๕)

เป็นต้น

แล้วก็คลายความกำหนัด

เมื่อเราพ้น

เราก็ต้องมีญาณทราบชัด

ว่าเราพ้น

๑๐.

ทุกขนิโรธ  ดับทุกข์

เมื่อเห็นกรรมฐาน ๕

เบื่อหน่ายได้จริง

ชื่อว่า

ดับอุปาทานความยึดมั่นถือมั่น

เช่นเดียวกับ

ท่านสามเณรสุมนะ

ศิษย์ของท่านอนุราช

พอปลงผมหมดศีรษะ

ก็สำเร็จเป็นพระอรหันต์

๑๑.

ทุกขคามินีปฏิปทา  ทางไปสู่ที่ดับ

คือการเป็นปัญญาสัมมาทิฐิ

ปัญญาเห็นชอบ

เห็นอะไร

เห็นอริยสัจ ๔

ได้แก่

ทุกข์  สมุทัย  นิโรธ  มรรค

การเห็นจริง  แจ้ง  ประจักษ์

ด้วยสามารถแห่งสัมมาทิฐิ

ไม่หลงคติสุข

มีสมาธิเป็นกำลัง

พิจารณากรรมฐาน ๕

ก็เป็นองค์มรรค